Naar aantrekkelijke openbare ruimte in de naoorlogse stad

Onze vroeg-naoorlogse woonwijken worden gekenmerkt door een ruime opzet en groen uiterlijk. Toch ervaren bewoners en grondeigenaren deze stedenbouwkundige opzet niet alleen als kwaliteit, maar ook vaak als een probleem. Men worstelt namelijk met de structuur, inrichting en het beheer. Met als resultaat dat al het groen vaak een geringe verblijfskwaliteit heeft en gedegradeerd is tot kijkgroen. Aan de hand van een casus in Den Haag laat ik zien welke mogelijkheden er zijn om in dit soort wijken een meer aantrekkelijke en levendige openbare ruimte te creëren.

Speelbare steden: een model en een gereedschapskist

Het leven van kinderen wordt vooral beïnvloed door keuzes en beslissingen van ouders, leraren én stedelijke vormgevers. Tezamen bepalen zij waar, hoe en hoe lang kinderen spelen. In de afgelopen decennia is de tijd die kinderen buiten doorbrengen flink afgenomen. Zowel vanuit gezondheid als pedagogische redenen is het van belang dat we het buitenspelen van kinderen stimuleren. Om dit te realiseren hebben we een nieuwe benadering nodig rondom het inrichten, vormgeven en programmeren van de openbare ruimte. Deze benadering begint niet met het uitkiezen van enkele attributen uit een catalogus van speelgoedfabrikanten of landschapsarchitecten. We moeten juist aan het andere eind van het spectrum beginnen door te starten met de doelen (WHY) en de randvoorwaarden (HOW) om speelbare steden te realiseren. Alleen dan weet je welke concrete acties (WHAT) je moet nemen.
Verder lezen » 

The sky is the limit

Voor het realiseren van een aantrekkelijke, leefbare stad is het van belang dat we meer uit gaan van de menselijke maat: de stad op ooghoogte. Op grote hoogte liggen er echter ook volop kansen om te werken aan diverse stedelijke opgaven, zoals verdichting, klimaatadaptatie en de energietransitie. We moeten het dak op!

Steden staan voor een groot aantal belangrijke opgaven. Het is vaak zoeken naar ruimte voor nieuwe gebouwen zonder dat dit ten koste gaat van bijvoorbeeld groenvoorzieningen en andere ontmoetingsplekken. Bij die verdichting gaat het ook om de vraag hoe we voldoende verblijf-, broed- en schuilplaatsen voor dieren realiseren. Daarnaast heeft deze verstedelijking negatieve gevolgen voor het klimaat in de stad waar we een antwoord op moeten vinden. Zo kan je in de zomermaanden extreme hitte ervaren in steden, omdat stenen - in tegenstelling tot groene gebieden - warmte vasthouden. Naast deze opwarming van het stedelijk milieu ontstaan er door de klimaatverandering ook steeds meer en extremere wolkbreuken die voor wateroverlast zorgen. En moet er hard worden gewerkt aan de energietransitie om gasloos te worden en minder CO₂-uitstoot te produceren. Voor al deze problemen is er een (deel)oplossing die we lang over het hoofd hebben gezien. Het dak!

De Open Stad

Steden worden teveel vormgegeven volgens een gesloten systeem: uniform, gecontroleerd en lineair. In plaats van een 'gesloten stad' hebben we juist een 'open stad' nodig waar ruimte is voor complexiteit, diversiteit en experimenten. In zowel bevolking als stedelijke vormen. Dat is de hoofdboodschap van stadssocioloog Richard Sennett in zijn nieuwe boek 'Building and Dwelling' dat vorige maand verscheen. Een samenvatting van een inspirerend boek.
Verder lezen » 

Speelbare steden: een persoonlijk verhaal

Toen mijn dochter zes jaar geleden geboren werd, gingen er een groot aantal nieuwe werelden voor mij open. Naast de wereld van luiers en slapeloze nachten veranderde ook mijn gebruik en beleving van de openbare ruimte. De breedte van de stoep en losliggende stoeptegels werden ineens belangrijk. Eerst door mijn wandeltochtjes met de kinderwagen en een paar jaar later toen ze zelf - al strompelend - haar eerste rondje om het woonblok liep.

Ontdekkingsreis
Naast een zoektocht naar de dichtstbijzijnde speeltuinen (her)ontdekte ik tal van andere plekken voor een leuke (en educatieve) vrijetijdsbesteding, zoals het stadsparkje, schoolpleinen, de voetbalkooi, de kinderafdeling in de bibliotheek, de sloot bij ons achter en de commerciële binnenspeeltuinen. Allemaal publieke ruimten die een belangrijk onderdeel vormen in de ontdekkingsreis van mijn dochter. Dat zo’n ontdekkingsreis continu aan de gang is, is goed merkbaar als je bijvoorbeeld naar de buurtsuper loopt. Een wandeling die niet alleen drie keer zo lang duurt vanwege de kleine beentjes, maar ook doordat bijna alles interessant is: de bloemetjes uit de voortuinen, de blaadjes en takjes van de bomen in de straat, het inspectieluikje van lantaarnpalen, de kettinkjes aan de gele brandkranen, de etalage van de bakker, het fietsenrek, etc. Allemaal zaken die op haar ooghoogte veel meer opvallen en haar zintuigen prikkelen.

De ontwerper als verbinder

De rollen en taken van diverse actoren bij stedelijke vraagstukken zijn de afgelopen periode aan verandering onderhevig geweest. Vooral de ontwerper lijkt in deze tijd van 'organische gebiedsontwikkeling' er bekaaid vanaf te komen. In het nieuwe boek 'Stedelijke vraagstukken, veerkrachtige oplossingen' laten diverse hogescholen echter zien dat de ontwerper door middel van ontwerpend onderzoek een belangrijke rol kan spelen.

Wie gaat de stad vormgeven? Een vraag die vaker op dit blog aan de orde is gekomen. Hoewel het antwoord op die vraag per decennium anders wordt ingevuld, hebben we een aantal jaren geleden een belangrijke verschuiving gezien. De grootschalige, projectmatige werkwijze van de klassieke gebiedsontwikkeling past niet meer bij de huidige tijd. De aandacht zou zich moeten richten op een meer organische aanpak van onderop waarbij de (potentiële) kwaliteiten van een gebied worden benut door slimme verbindingen te leggen met de huidige gebruikers. Plannen en visies zijn daarbij nog wel welkom, maar niet als blauwdruk maar als middel om te inspireren en de mogelijkheden te verbeelden.

Placemaking week 2017: de hoogtepunten

Het voelde als een kind in de snoepwinkel. Zoveel interessante en inspirerende verhalen tijdens 'Placemakingweek 2017' in Amsterdam over het aantrekkelijk en levendig maken van publieke ruimten. Met meer dan 400 deelnemers uit meer dan 46 landen kon het al niet meer mis gaan. Naast de fantastische speech van Fred Kent ("We have to turn everything upside down, to get it right side up.") en andere interessante presentaties en discussies zijn dit mijn favoriete snoepjes.
Verder lezen »

Speelbare steden

Goed ontworpen en goed onderhouden openbare ruimten hebben meerdere voordelen. Ze vergroten bijvoorbeeld de kans op ontmoetingen tussen verschillende leefstijlen, ze stimuleren lichaamsbeweging en je wint het vertrouwen van buurtbewoners, vastgoedeigenaren en ondernemers. Ook voor kinderen zijn publieke ruimten van groot belang. Buitenspelen bevordert namelijk de gezondheid, het versterkt sociale vaardigheden (delen, samenwerken) en stimuleert de cognitieve ontwikkeling. Maar hoe maak je een speelbare stad? Er zijn verschillende checklists met tips en trucs die daar bij kunnen helpen. Het belangrijkste is echter om te anticiperen op het huidige gebruik, de inzet van partijen op elkaar af te stemmen én om het simpel te houden.
Verder lezen »