Nederland groeit gestaag door naar 17 miljoen inwoners. En steeds meer Nederlanders wonen in een stedelijk gebied. Steden lijken populairder dan ooit. Eind vorige maand publiceerde het CBS cijfers die meer inzicht geven in deze stedelijke groei. In dit artikel kijken we naar de ontwikkelingen in Rotterdam en Den Haag. Twee steden die allebei druk bezig zijn met een nieuwe woonvisie.
Steeds meer Nederlanders wonen in een stedelijk gebied. In 1997 woonde nog circa 40% in een (zeer) sterk stedelijk gebied en in 2015 is dat opgelopen tot 48%. De stad groeit (zie o.a. PBL, 2015). Deels heeft dit met het woonbeleid te maken. Na de suburbanisatie en 'gebundelde deconcentratie' in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw kwam vanaf de jaren tachtig de compacte stad-gedachte. De grootschalige woningbouw verplaatste zich van de groeikernen, zoals Zoetermeer en Spijkenisse, weer richting de grote stad. In bijvoorbeeld Den Haag werden de afgelopen twintig jaar per saldo meer dan 33.500 woningen toegevoegd. Vooral op de zogenaamde Vinex-locaties konden gezinnen nu binnen hun eigen stadsgrenzen een eengezinswoning met tuin betrekken. Naast het beschikbare aanbod heeft de groei van de stad ook te maken met de teruggekeerde of toenemende populariteit voor een stedelijke leefomgeving. Mensen willen graag in de nabijheid van werk en voorzieningen wonen. Hoe hebben deze ontwikkelingen hun weerslag op de twee grote steden in Zuid-Holland? Groeien deze steden ook en zo, ja hoe? En aan welke gemeenten verliezen en winnen zij bewoners?
De cijfers van Den Haag
Sinds 2002 groeide de gemeente Den Haag met meer dan 55.000 inwoners. Zo’n 4.400 inwoners per jaar. De reden verschilt per jaar (zie figuur 1). Meest constante factor is de natuurlijke aanwas. Gemiddeld genomen worden er per jaar 6.600 baby’s geboren, terwijl er gemiddeld 4.300 personen overlijden in de Hofstad.
Figuur 1 Bevolkingsgroei van de gemeente Den Haag naar reden
Het aantal mensen dat vanuit het buitenland naar de Hofstad komt, is sinds 2002 met een stijgende lijn toegenomen (klik hier voor figuur 2). Van circa 8.000 per jaar tot 2005 naar circa 14.000 in de afgelopen vier jaar. In het recordjaar 2014 vestigden 14.800 personen zich vanuit het buitenland. Bijna de helft daarvan kwam uit de Europese Unie. Een kwart kwam uit wat het CBS noemt een niet-westers land. Met relatief kleine aantallen uit Marokko (227), de Nederlandse Antillen (437), Suriname (226) en Turkije (505). Het zal hier dus voornamelijk gaan om MOE-landers, vluchtelingen, buitenlandse studenten en expats.
Tegelijkertijd neemt ook het aantal Hagenaars dat naar het buitenland verhuist toe. Tussen 2002 en 2005 waren dat circa 5.400 personen per jaar. De afgelopen vier jaar ligt dat op 11.600 personen per jaar.
Binnenlands
In 2015 verlieten 21.000 personen Den Haag voor een andere Nederlandse gemeente (zie figuur 3). Dat zorgde voor een negatief saldo in de binnenlandse migratie. In 2015 vertrokken er vooral veel personen vanuit Den Haag naar Amsterdam (1.214) en Rotterdam (1.184). Voor de rest verhuisde men vooral richting buurgemeenten: Leidschendam-Voorburg (1.863), Rijswijk (1.565), Zoetermeer (1.219), Westland (1.128) en Delft (1.024).
Figuur 3 Aantal vestigers vanuit Den Haag per gemeente tussen 30 september 2014 en 30 september 2015 (klik voor een vergroting)
Dit zijn ook de gemeenten van waaruit naar Den Haag wordt verhuisd: Leidschendam-Voorburg (1.574 in 2014), Amsterdam (1.314), Rotterdam (1.275), Zoetermeer (1.217), Delft (1.218), Rijswijk (1.115), Leiden (889) en Westland (821). Dat nabijheid van belang is, blijkt ook uit deze cijfers: circa de helft van de verhuisbewegingen voor de gemeente Den Haag vinden plaats binnen de regio Haaglanden en 61% binnen de zogenaamde metropoolregio met Rotterdam.
In totaal verhuisde er 19.000 personen vanuit een andere Nederlandse gemeente naar Den Haag. Met de 21.000 vertrekkers levert dat een negatief binnenlands migratiesaldo op (zie figuur 1). Per saldo 'verliest' Den Haag de meeste inwoners aan Leidschendam-Voorburg en Rijswijk. Van 2011 tot en met 2014 gold bij beide gemeenten een negatief saldo van circa 1.900 personen (klik hier voor figuur 4). Het Westland (-1.226) staat op de derde plaats. Andersom geldt dat Den Haag een grote aantrekkingskracht heeft op inwoners uit drie universiteitssteden: Leiden (positief saldo van 1.305 personen van 2011 tot en met 2014), Delft (+742) en Groningen (+580).
Gezinnen
In diverse media wordt er vaak gezegd dat steden mede zijn gaan groeien doordat het aantal (echt)paren na het krijgen van kinderen nu binnen de stadsgrenzen blijven. Dat klopt voor een groot gedeelte. Waar men in het verleden naar buurgemeenten verhuisde, kan men door de uitbreidingslocaties (Vinex-locaties) nu ook suburbaan (lees: eengezinswoning) wonen binnen de stad. Sinds 2000 zorgde dat in Den Haag voor een toename van de bevolking met bij 66.000 inwoners (De Zeeuw & Dorst, 2015b). Het merendeel daarvan zullen (toekomstige) gezinnen zijn. Dat wil echter nog niet zeggen dat er een enorme toename is in het aandeel gezinnen. In Den Haag steeg dit van 27% (1998) naar 31% (2015).
Het aandeel alleenstaanden is nog verreweg het grootst (47%). Er werden in die periode echter wel steeds grotere woningen gebouwd: het aandeel woningen met een bruto vloeroppervlakte onder de 70 m2 nam af met 5%, terwijl het aandeel boven de 100 m2 met 10% steeg.
De cijfers van Rotterdam
De gemeente Rotterdam had van 2003 tot en met 2007 te maken met een afnemende bevolking. Onder andere ten gevolge van een negatief buitenlands migratiesaldo (figuur 5). Per jaar vertrokken er in die periode circa 9.300 huishoudens naar het buitenland, terwijl de immigratie op circa 7.000 personen lag. Sinds 2007 groeit de stad weer met gemiddeld 4.200 personen per jaar (mede door toevoeging van het eiland Rozenburg in 2010). Deels komt dit doordat de natuurlijke aanwas iets is toegenomen. Per jaar worden er gemiddeld 2.500 meer personen geboren dan dat er overlijden. Belangrijkste reden voor de groei is echter dat zowel de binnenlandse als buitenlandse migratiesaldo's in de plus zijn gekomen (figuur 5). De afgelopen twee jaar was er zelfs een positief binnenlands migratiesaldo van gemiddeld 1.400 personen per jaar. In 2015 was 27% van de totale groei te danken aan dit positieve binnenlandse migratiesaldo.
Figuur 5 Bevolkingsgroei van de gemeente Rotterdam naar reden
Als we de jaren 2002-2007 vergelijken met de jaren 2008-2015 (klik hier voor figuur 6) dan nam het aantal personen dat zich per jaar vanuit het buitenland in de havenstad vestigde toe met 49%. Het laagst was het in 2005 (5.700 personen) en het hoogst in 2011 (11.900). In 2014 (11.000) kwam circa 43% vanuit de Europese Unie. Een derde kwam uit een niet-westers land. Met ook hier relatief kleine aantallen uit de Nederlandse Antillen (613), Turkije (332), Marokko (270) en Suriname (230).
Binnenlands
Sinds 2002 is er een structurele stijging van het aantal personen dat vanuit Nederland naar Rotterdam verhuist. Het aantal personen dat de stad verliet, nam ook structureel af tussen 2002 en 2009, waarna het wat schommelde en sinds twee jaar weer stijgt. In 2015 verhuisden circa 24.000 ‘Rotterdammers’ naar een andere gemeente. Ook hier vooral naar buurgemeenten (zie figuur 7): Capelle aan den IJssel (1.590), Schiedam (1.329), Nissewaard (1.072), Barendrecht (977) en Lansingerland (922). Daarnaast waagde 1.200 personen de stap naar Amsterdam en 1.120 naar Den Haag. Vanuit deze gemeenten komt ook een tegenovergestelde verhuisbeweging. Voornamelijk uit Capelle aan den IJssel, Schiedam en Den Haag.
Figuur 7 Aantal vestigers vanuit Rotterdam per gemeente tussen 30 september 2014 en 30 september 2015 (klik voor een vergroting)
Kijken we over een iets langere periode (2011-2014) dan ‘verloor’ Rotterdam per saldo de meeste inwoners aan Amsterdam (-1.500) en buurgemeente Lansingerland (-1.427). Het saldo met de gemeenten in de (voormalige) stadsregio is al jaren negatief maar de laatste jaren is dit minder groot dan in het verleden. Het saldo met de rest van Nederland is nagenoeg altijd positief en sinds 2006 geldt dit ook voor de provincie Zuid Holland. Over de genoemde periode is het binnenlands migratiesaldo met Delft (+962) het meest positief. Gevolgd door het Westland (+380), Groningen (+320), Tilburg (+300) en Dronten (+250). De laatste heeft waarschijnlijk te maken met het AZC dat in die gemeente is gevestigd. In de statistieken geldt dit ook als binnenlandse migratie.
In de Woonvisie van Rotterdam staan meer cijfers uit 2013 over de binnenlandse migratie (klik hier voor figuur 8). Hieruit blijkt dat in verhouding tot de Rotterdamse bevolking vooral alleenstaanden, studenten en personen met een baan naar Rotterdam komen. De helft van de vestigers heeft een hoog opleidingsniveau en 63% een laag inkomen. In verhouding tot de vestigers bevinden zich onder de vertrekkers relatief veel gezinnen, gepensioneerden en hogere inkomens.
Als we kijken naar het (binnenlandse en buitenlandse) migratiesaldo per leeftijdsklasse dan blijkt dat Rotterdam vooral inwoners ‘wint’ in de groep 15 tot en met 29 jaar en verliest in alle andere leeftijdsgroepen. De gemeente zegt hierover in haar woonvisie: “Het illustreert de functie van de stad als emancipatiemachine: je komt er wonen voor opleiding en werk, om in een later fase van de woon- of werkcarrière te vertrekken naar een randgemeente.”
Reflectie
Bovenstaande cijfers leren ons dat deze twee steden in de loop der jaren vooral zijn gegroeid door een geboorteoverschot en de instroom van buitenlandse migranten. Een jaar geleden constateerde Friso de Zeeuw en Rink Dorst op basis van wat oudere gegevens hetzelfde. In het NRC concluderen zij: "De grote steden groeien vooral door de instroom van buitenlandse migranten en door jonge gezinnen die zich in Vinexwijken vestigen. De modieuze stelling dat yuppen met bakfietsen de groei veroorzaken en de stad aantrekkelijk maken, berust op drijfzand."
Daarnaast leren de cijfers ons dat Den Haag op het gebied van de binnenlandse migratie meer mensen ziet vertrekken dan dat er komen. Onderzoek naar verhuismotieven zou inzicht moeten verschaffen in de achterliggende redenen. In Rotterdam zien we sinds drie jaar het tegenovergestelde. Meer mensen trekken vanuit Nederland naar de havenstad toe. Dat is een diverse groep van studenten, hoger opgeleiden en statushouders. De grootste groei kwam in 2015 echter nog altijd door het geboorteoverschot (42%) en buitenlandse migratie (31%).
In de volgende bijdrage ga ik verder in op de groeiambities van beide gemeenten. Lees verder...
Geraadpleegde bronnen
Cammen, H. van der & L.A. de Klerk (1996) Ruimtelijke ordening. Utrecht: Het Spectrum.
CBS (2016) Statline.
CBS (2016) Meer mensen vertrekken uit grote stad.
CBS (2016) Bijna 17 miljoen inwoners.
Gemeente Den Haag (2016) Den Haag in cijfers.
Gemeente Den Haag (2016) Kernwerkgebied Corporaties - RIS 292398.
Gemeente Rotterdam (2016) Rotterdam in cijfers.
Gemeente Rotterdam (2016) Woonvisie Rotterdam 2030, versie college B&W d.d. 1 maart 2016.
Planbureau voor de Leefomgeving (2015) De stad in trek.
Volkskrant, de (2016) 17 miljoen Nederlanders. Interactieve website met bevolkingscijfers.
Zeeuw, Friso de & Rink Dorst (2015a) Migranten laten de stad groeien, niet de yuppen. NRC Handelsblad.
Zeeuw, Friso de & Rink Dorst (2015b) 'Niet de yup, maar de immigrant en de Vinexwijk laten de stad groeien'. Blog Sociale Vraagstukken.
Steeds meer Nederlanders wonen in een stedelijk gebied. In 1997 woonde nog circa 40% in een (zeer) sterk stedelijk gebied en in 2015 is dat opgelopen tot 48%. De stad groeit (zie o.a. PBL, 2015). Deels heeft dit met het woonbeleid te maken. Na de suburbanisatie en 'gebundelde deconcentratie' in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw kwam vanaf de jaren tachtig de compacte stad-gedachte. De grootschalige woningbouw verplaatste zich van de groeikernen, zoals Zoetermeer en Spijkenisse, weer richting de grote stad. In bijvoorbeeld Den Haag werden de afgelopen twintig jaar per saldo meer dan 33.500 woningen toegevoegd. Vooral op de zogenaamde Vinex-locaties konden gezinnen nu binnen hun eigen stadsgrenzen een eengezinswoning met tuin betrekken. Naast het beschikbare aanbod heeft de groei van de stad ook te maken met de teruggekeerde of toenemende populariteit voor een stedelijke leefomgeving. Mensen willen graag in de nabijheid van werk en voorzieningen wonen. Hoe hebben deze ontwikkelingen hun weerslag op de twee grote steden in Zuid-Holland? Groeien deze steden ook en zo, ja hoe? En aan welke gemeenten verliezen en winnen zij bewoners?
De cijfers van Den Haag
Sinds 2002 groeide de gemeente Den Haag met meer dan 55.000 inwoners. Zo’n 4.400 inwoners per jaar. De reden verschilt per jaar (zie figuur 1). Meest constante factor is de natuurlijke aanwas. Gemiddeld genomen worden er per jaar 6.600 baby’s geboren, terwijl er gemiddeld 4.300 personen overlijden in de Hofstad.
Figuur 1 Bevolkingsgroei van de gemeente Den Haag naar reden
Het aantal mensen dat vanuit het buitenland naar de Hofstad komt, is sinds 2002 met een stijgende lijn toegenomen (klik hier voor figuur 2). Van circa 8.000 per jaar tot 2005 naar circa 14.000 in de afgelopen vier jaar. In het recordjaar 2014 vestigden 14.800 personen zich vanuit het buitenland. Bijna de helft daarvan kwam uit de Europese Unie. Een kwart kwam uit wat het CBS noemt een niet-westers land. Met relatief kleine aantallen uit Marokko (227), de Nederlandse Antillen (437), Suriname (226) en Turkije (505). Het zal hier dus voornamelijk gaan om MOE-landers, vluchtelingen, buitenlandse studenten en expats.
Tegelijkertijd neemt ook het aantal Hagenaars dat naar het buitenland verhuist toe. Tussen 2002 en 2005 waren dat circa 5.400 personen per jaar. De afgelopen vier jaar ligt dat op 11.600 personen per jaar.
Binnenlands
In 2015 verlieten 21.000 personen Den Haag voor een andere Nederlandse gemeente (zie figuur 3). Dat zorgde voor een negatief saldo in de binnenlandse migratie. In 2015 vertrokken er vooral veel personen vanuit Den Haag naar Amsterdam (1.214) en Rotterdam (1.184). Voor de rest verhuisde men vooral richting buurgemeenten: Leidschendam-Voorburg (1.863), Rijswijk (1.565), Zoetermeer (1.219), Westland (1.128) en Delft (1.024).
Figuur 3 Aantal vestigers vanuit Den Haag per gemeente tussen 30 september 2014 en 30 september 2015 (klik voor een vergroting)
In totaal verhuisde er 19.000 personen vanuit een andere Nederlandse gemeente naar Den Haag. Met de 21.000 vertrekkers levert dat een negatief binnenlands migratiesaldo op (zie figuur 1). Per saldo 'verliest' Den Haag de meeste inwoners aan Leidschendam-Voorburg en Rijswijk. Van 2011 tot en met 2014 gold bij beide gemeenten een negatief saldo van circa 1.900 personen (klik hier voor figuur 4). Het Westland (-1.226) staat op de derde plaats. Andersom geldt dat Den Haag een grote aantrekkingskracht heeft op inwoners uit drie universiteitssteden: Leiden (positief saldo van 1.305 personen van 2011 tot en met 2014), Delft (+742) en Groningen (+580).
Gezinnen
In diverse media wordt er vaak gezegd dat steden mede zijn gaan groeien doordat het aantal (echt)paren na het krijgen van kinderen nu binnen de stadsgrenzen blijven. Dat klopt voor een groot gedeelte. Waar men in het verleden naar buurgemeenten verhuisde, kan men door de uitbreidingslocaties (Vinex-locaties) nu ook suburbaan (lees: eengezinswoning) wonen binnen de stad. Sinds 2000 zorgde dat in Den Haag voor een toename van de bevolking met bij 66.000 inwoners (De Zeeuw & Dorst, 2015b). Het merendeel daarvan zullen (toekomstige) gezinnen zijn. Dat wil echter nog niet zeggen dat er een enorme toename is in het aandeel gezinnen. In Den Haag steeg dit van 27% (1998) naar 31% (2015).
Het aandeel alleenstaanden is nog verreweg het grootst (47%). Er werden in die periode echter wel steeds grotere woningen gebouwd: het aandeel woningen met een bruto vloeroppervlakte onder de 70 m2 nam af met 5%, terwijl het aandeel boven de 100 m2 met 10% steeg.
De cijfers van Rotterdam
De gemeente Rotterdam had van 2003 tot en met 2007 te maken met een afnemende bevolking. Onder andere ten gevolge van een negatief buitenlands migratiesaldo (figuur 5). Per jaar vertrokken er in die periode circa 9.300 huishoudens naar het buitenland, terwijl de immigratie op circa 7.000 personen lag. Sinds 2007 groeit de stad weer met gemiddeld 4.200 personen per jaar (mede door toevoeging van het eiland Rozenburg in 2010). Deels komt dit doordat de natuurlijke aanwas iets is toegenomen. Per jaar worden er gemiddeld 2.500 meer personen geboren dan dat er overlijden. Belangrijkste reden voor de groei is echter dat zowel de binnenlandse als buitenlandse migratiesaldo's in de plus zijn gekomen (figuur 5). De afgelopen twee jaar was er zelfs een positief binnenlands migratiesaldo van gemiddeld 1.400 personen per jaar. In 2015 was 27% van de totale groei te danken aan dit positieve binnenlandse migratiesaldo.
Figuur 5 Bevolkingsgroei van de gemeente Rotterdam naar reden
Als we de jaren 2002-2007 vergelijken met de jaren 2008-2015 (klik hier voor figuur 6) dan nam het aantal personen dat zich per jaar vanuit het buitenland in de havenstad vestigde toe met 49%. Het laagst was het in 2005 (5.700 personen) en het hoogst in 2011 (11.900). In 2014 (11.000) kwam circa 43% vanuit de Europese Unie. Een derde kwam uit een niet-westers land. Met ook hier relatief kleine aantallen uit de Nederlandse Antillen (613), Turkije (332), Marokko (270) en Suriname (230).
Binnenlands
Sinds 2002 is er een structurele stijging van het aantal personen dat vanuit Nederland naar Rotterdam verhuist. Het aantal personen dat de stad verliet, nam ook structureel af tussen 2002 en 2009, waarna het wat schommelde en sinds twee jaar weer stijgt. In 2015 verhuisden circa 24.000 ‘Rotterdammers’ naar een andere gemeente. Ook hier vooral naar buurgemeenten (zie figuur 7): Capelle aan den IJssel (1.590), Schiedam (1.329), Nissewaard (1.072), Barendrecht (977) en Lansingerland (922). Daarnaast waagde 1.200 personen de stap naar Amsterdam en 1.120 naar Den Haag. Vanuit deze gemeenten komt ook een tegenovergestelde verhuisbeweging. Voornamelijk uit Capelle aan den IJssel, Schiedam en Den Haag.
Figuur 7 Aantal vestigers vanuit Rotterdam per gemeente tussen 30 september 2014 en 30 september 2015 (klik voor een vergroting)
Kijken we over een iets langere periode (2011-2014) dan ‘verloor’ Rotterdam per saldo de meeste inwoners aan Amsterdam (-1.500) en buurgemeente Lansingerland (-1.427). Het saldo met de gemeenten in de (voormalige) stadsregio is al jaren negatief maar de laatste jaren is dit minder groot dan in het verleden. Het saldo met de rest van Nederland is nagenoeg altijd positief en sinds 2006 geldt dit ook voor de provincie Zuid Holland. Over de genoemde periode is het binnenlands migratiesaldo met Delft (+962) het meest positief. Gevolgd door het Westland (+380), Groningen (+320), Tilburg (+300) en Dronten (+250). De laatste heeft waarschijnlijk te maken met het AZC dat in die gemeente is gevestigd. In de statistieken geldt dit ook als binnenlandse migratie.
In de Woonvisie van Rotterdam staan meer cijfers uit 2013 over de binnenlandse migratie (klik hier voor figuur 8). Hieruit blijkt dat in verhouding tot de Rotterdamse bevolking vooral alleenstaanden, studenten en personen met een baan naar Rotterdam komen. De helft van de vestigers heeft een hoog opleidingsniveau en 63% een laag inkomen. In verhouding tot de vestigers bevinden zich onder de vertrekkers relatief veel gezinnen, gepensioneerden en hogere inkomens.
Als we kijken naar het (binnenlandse en buitenlandse) migratiesaldo per leeftijdsklasse dan blijkt dat Rotterdam vooral inwoners ‘wint’ in de groep 15 tot en met 29 jaar en verliest in alle andere leeftijdsgroepen. De gemeente zegt hierover in haar woonvisie: “Het illustreert de functie van de stad als emancipatiemachine: je komt er wonen voor opleiding en werk, om in een later fase van de woon- of werkcarrière te vertrekken naar een randgemeente.”
Reflectie
Bovenstaande cijfers leren ons dat deze twee steden in de loop der jaren vooral zijn gegroeid door een geboorteoverschot en de instroom van buitenlandse migranten. Een jaar geleden constateerde Friso de Zeeuw en Rink Dorst op basis van wat oudere gegevens hetzelfde. In het NRC concluderen zij: "De grote steden groeien vooral door de instroom van buitenlandse migranten en door jonge gezinnen die zich in Vinexwijken vestigen. De modieuze stelling dat yuppen met bakfietsen de groei veroorzaken en de stad aantrekkelijk maken, berust op drijfzand."
Daarnaast leren de cijfers ons dat Den Haag op het gebied van de binnenlandse migratie meer mensen ziet vertrekken dan dat er komen. Onderzoek naar verhuismotieven zou inzicht moeten verschaffen in de achterliggende redenen. In Rotterdam zien we sinds drie jaar het tegenovergestelde. Meer mensen trekken vanuit Nederland naar de havenstad toe. Dat is een diverse groep van studenten, hoger opgeleiden en statushouders. De grootste groei kwam in 2015 echter nog altijd door het geboorteoverschot (42%) en buitenlandse migratie (31%).
In de volgende bijdrage ga ik verder in op de groeiambities van beide gemeenten. Lees verder...
Geraadpleegde bronnen
Cammen, H. van der & L.A. de Klerk (1996) Ruimtelijke ordening. Utrecht: Het Spectrum.
CBS (2016) Statline.
CBS (2016) Meer mensen vertrekken uit grote stad.
CBS (2016) Bijna 17 miljoen inwoners.
Gemeente Den Haag (2016) Den Haag in cijfers.
Gemeente Den Haag (2016) Kernwerkgebied Corporaties - RIS 292398.
Gemeente Rotterdam (2016) Rotterdam in cijfers.
Gemeente Rotterdam (2016) Woonvisie Rotterdam 2030, versie college B&W d.d. 1 maart 2016.
Planbureau voor de Leefomgeving (2015) De stad in trek.
Volkskrant, de (2016) 17 miljoen Nederlanders. Interactieve website met bevolkingscijfers.
Zeeuw, Friso de & Rink Dorst (2015a) Migranten laten de stad groeien, niet de yuppen. NRC Handelsblad.
Zeeuw, Friso de & Rink Dorst (2015b) 'Niet de yup, maar de immigrant en de Vinexwijk laten de stad groeien'. Blog Sociale Vraagstukken.
Reacties
Een reactie posten